Όταν ο θεμέλιος λίθος της διάγνωσης γίνεται κέντρο αναφοράς

Σε κάθε Νοσοκομείο το Παθολογοανατομικό Εργαστήριο αποτελεί ένα από τα πλέον κομβικά τμήματα, δεδομένου ότι σε αυτό μπαίνει η σφραγίδα της τελικής διάγνωσης σε όλα τα υλικά που αφορούν ιστούς, είτε πρόκειται για μεγάλα χειρουργικά παρασκευάσματα είτε για μικρές βιοψίες.

Ιστολογική εξέταση και ο ρόλος του παθολογοανατόμου

Η ιστολογική εξέταση, γνωστή ως βιοψία, αν και θεωρείται η πιο αξιόπιστη διαγνωστικά εξέταση, απαιτεί σημαντική εμπειρία, εξειδίκευση και πάνω από όλα, συσχέτιση της εικόνας στο μικροσκόπιο με όλες τις κλινικές πληροφορίες που σχετίζονται με τον εκάστοτε ασθενή. Πράγματι, σε αντίθεση με την εντύπωση που υπάρχει, το πώς θα μεταφράσει ένας παθολογοανατόμος ένα μικροσκοπικό εύρημα, είναι σε πολλές περιπτώσεις απόλυτα συνυφασμένο και με στοιχεία όπως προηγούμενες θεραπείες ή άλλες γνωστές νόσοι. Το γεγονός αυτό κάνει έκδηλη την αναγκαιότητα απόλυτης συνεργασίας των παθολογοανατόμων με τους κλινικούς γιατρούς.

Οπωσδήποτε θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι εδώ και κάποια χρόνια, ο ρόλος του παθολογοανατόμου δεν περιορίζεται μόνο στη διάγνωση. Επεμβαίνει όλο και περισσότερο, παρέχοντας πληροφορίες μέσω της μελέτης του ιστού, που σχετίζονται με την πρόγνωση και την επιλογή της θεραπευτικής αντιμετώπισης πολλών νόσων, κυρίως νεοπλασματικών. Η όλο και αυξανόμενη χρήση στοχευμένων θεραπειών, απαιτεί καταρχήν επιβεβαίωση στο ιστολογικό παρασκεύασμα, με τη χρήση ειδικών μοριακών τεχνικών, της δυνατότητας για ανταπόκριση της νόσου στη συγκεκριμένη θεραπεία. Είναι, λοιπόν, σαφές ότι ο άξονας διάγνωση - πρόγνωση - θεραπεία οφείλει να στηρίζεται σε όσο το δυνατόν πιο στέρεες δομές, οι οποίες να εξασφαλίζουν το μέγιστο της απόδοσης.

Το Παθολογοανατομικό Εργαστήριο του ΙΑΣΩ

Το Παθολογοανατομικό Εργαστήριο του ΙΑΣΩ στην Αθήνα, είναι εφοδιασμένο με όλο το σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό που απαιτείται για τη σωστή προετοιμασία και διεξαγωγή των συνήθων ιστολογικών, αλλά και των πλέον εξειδικευμένων εξετάσεων σε ιστούς.

Είναι πλήρως εξοπλισμένο με σύγχρονα μηχανήματα για όλες τις διαδικασίες (δύο ιστοκινέτες κλειστού τύπου, δύο πάγκους εργασίας μακροσκοπικής εξέτασης των παρασκευασμάτων με πλήρες σύστημα εξαερισμού, αυτόματο μηχάνημα χρώσεων ρουτίνας και ιστοχημείας, κάλυψης πλακιδίων, αυτόματου μηχανήματος ανοσοϊστοχημείας, in situ υβριδισμού), καθώς και απαγωγούς, θαλάμους νηματικής ροής για την προστασία του περιβάλλοντος.

Από την ίδρυση του ΙΑΣΩ, το 1996, τη διεύθυνση του εργαστηρίου έχει η Καθηγήτρια Παθολογικής Ανατομικής, Κίττυ Παυλάκη. Το εργαστήριο στελεχώνουν άλλοι έξι γιατροί Παθολογοανατόμοι, οι περισσότεροι με πολύχρονη εμπειρία σε υλικά γυναικολογικού συστήματος και μαστού, ενώ από της λειτουργίας της Παιδιατρικής κλινικής του ΙΑΣΩ έχει κατακτηθεί σημαντική γνώση και στα υλικά που άπτονται της Παιδιατρικής Παθολογικής Ανατομικής.

Οι γιατροί του Εργαστηρίου συμμετέχουν ενεργά στα Ογκολογικά Συμβούλια και στα εκπαιδευτικά μαθήματα που διενεργούνται στο ΙΑΣΩ, έχουν όμως να επιδείξουν και ιδιαίτερο συγγραφικό έργο, με πάνω από ενενήντα εργασίες δημοσιευμένες σε έγκυρα ξένα περιοδικά, εστιασμένες στην ερευνητική και κλινικοεργαστηριακή μελέτη γυναικολογικού υλικού και μαστού. Αρκετές από αυτές προέκυψαν ως αποτέλεσμα συνεργασιών με ερευνητικές ομάδες τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Εξάλλου, από το υλικό του ΙΑΣΩ, με τη συμμετοχή των ιατρών του Εργαστηρίου και σε συνεργασία με το Α’ Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχουν προκύψει τρεις διδακτορικές διατριβές.

Επιπλέον, οι γιατροί του Εργαστηρίου συμμετέχουν σταθερά στην Παθολογοανατομική κοινότητα, ως οργανωτές ή ομιλητές σε συνέδρια και ημερίδες, ελληνικές και διεθνείς. Αξίζει να σημειωθεί η διδασκαλία πολλών κεφαλαίων γυναικολογικής Παθολογικής Ανατομικής από τη διευθύντρια του τμήματος Καθ. Κ. Παυλάκη ως “Goodwill ambassador” μετά από πρόσκληση της Διεθνούς Ακαδημίας Παθολογικής Ανατομικής, σε υπό ανάπτυξη χώρες όπως η Αρμενία και το Καζακστάν.

Η αποτελεσματικότητα της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής είναι μικρότερη σε σοβαρά νοσήματα όπως π.χ. ο καρκίνος;

Το εργαστήριο στελεχώνεται επίσης από επτά τεχνολόγους - παρασκευαστές και δύο βιολόγους, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη διενέργεια των ιστοχημικών και ανοσοϊστοχημικών χρώσεων και για την τεχνική του in situ υβριδισμού. Το αποτέλεσμα των τεχνικών αυτών, που γίνονται πάντα με χρήση θετικού μάρτυρα, είναι καθοριστικό για την πρόγνωση και τον καθορισμό της θεραπευτικής προσέγγισης των ασθενών.

Οι δείκτες που μελετώνται ιδιαίτερα, είναι για τους καρκίνους του μαστού οι υποδοχείς οιστρογόνων (ER), προγεστερόνης (PR), ενίοτε ανδρογόνων (AR), ο δείκτης κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και ο υποδοχέας 2 του επιδερμιδικού αυξητικού παράγοντα (Her2), ενώ για τη μελέτη της ενίσχυσης του γονιδίου του Her2 χρησιμοποιείται χρωμογόνος in situ υβριδισμός (CISH). Σε γυναικολογικό υλικό, και ιδιαίτερα σε καρκινώματα του ενδομητρίου, χρησιμοποιούμε τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας για τη διερεύνηση μικροδορυφορική αστάθειας (MSI), η οποία μπορεί να δώσει ενδείξεις για πιθανό παθολογικό γονιδιακό προφίλ και να βοηθήσει σε περιπτώσεις μεταστατικής νόσου με την επιλογή στοχευμένης θεραπείας.

Επιπλέον, η εγκυρότητα των αποτελεσμάτων έχει πιστοποιηθεί από το πρόγραμμα εξωτερικής αξιολόγησης ποιότητας ιστοπαθολογικής διάγνωσης και ανοσοϊστοχημικών - ιστοχημικών εξετάσεων με τον παγκόσμιο φορέα Labquality Φιλανδίας στον οποίο συμμετέχει σταθερά.

Τέλος, το εργαστήριο έχει πέντε γραμματείς, ιδιαίτερα εκπαιδευμένες στην απομαγνητοφώνηση γυναικολογικού υλικού και υπεύθυνες για τη διακίνηση υλικών, κυρίως κύβων παραφίνης και πλακιδίων, που ενίοτε μας ζητούνται από τις ασθενείς, για τη συλλογή των περιστατικών που θα συζητηθούν στα ογκολογικά συμβούλια και για πάρα πολλές άλλες καθημερινές ανάγκες.

Η άψογη στελέχωση σε ανθρώπινο δυναμικό και οι σύγχρονες υλικοτεχνικές υποδομές δεν επαρκούν, όμως, για την επιτυχία ενός Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου και την αναδειξή του ως εργαστήριο αναφοράς. Ένα μεγάλο ποσοστό της επιτυχούς πορείας σχετίζεται με την εξαιρετική συνεργασία των στελεχών του εργαστηρίου με τους συναδέλφους γυναικολόγους και παιδιάτρους. Όλα αυτά τα χρόνια, οι καθημερινές συζητήσεις, η μεταφορά της γνώσης, αλλά και η αναγνώριση παραλείψεων, έχουν αποτελέσει το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίστηκαν γερές βάσεις που οδήγησαν σε μία καλύτερη ιατρική.

Το Παθολογοανατομικό Εργαστήριο του ΙΑΣΩ είναι εφοδιασμένο με όλο το σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό που απαιτείται για τη σωστή προετοιμασία και διεξαγωγή των συνήθων ιστολογικών, αλλά και των πλέον εξειδικευμένων εξετάσεων σε ιστούς.