Καρκίνος Μαστού: Οδύσσεια... με ξεναγό

Γρηγόρης I. Ξεπαπαδάκης MD, PhD
Χειρουργός Μαστού, Διευθυντής Β’ Κλινικής Μαστού ΙΑΣΩ

Στην πρωταρχική ανησυχία των ασθενών με καρκίνο μαστού, την επιβίωση, βρίσκει απόλυτη εφαρμογή η νιτσεϊκή ρήση «ό,τι δεν σε σκοτώσει, σε κάνει πιο δυνατό».

Μια παρέα οχτώ γυναικών από διαφορετικές γενιές περπατάει στο δρόμο, όταν ξαφνικά πάνω από το κεφάλι μιας απ' αυτές ένα σύννεφο αρχίζει να ψιχαλίζει. Όπου κι αν πηγαίνει την ακολουθεί και η βροχή όλο και δυναμώνει. Καθώς οι άλλες εφτά αποσβολωμένες την κοιτούν, πάει σε μια άκρη να τηλεφωνήσει σ' ένα φίλο της, τον «Διαδίκτυο», να τον ρωτήσει αν τη συμβουλεύει να μπει σ' ένα κτίριο που βλέπει μπροστά της να προφυλαχθεί. Τα λόγια του τής προκάλεσαν μεγαλύτερη σύγχυση και φόβο από όσο είχε πριν. Διστακτικά πλησίασε την πόρτα του κτιρίου. Πριν καν χτυπήσει το κουδούνι, ένας χαμογελαστός κύριος τής άνοιξε και περιεργάστηκε τις στάλες στο πρόσωπό της. Της είπε ότι πρέπει να στεγνώσει πριν βγει ξανά έξω και για να γίνει αυτό πρέπει να περάσει από κάποια δωμάτια του κτιρίου που έχουν μια ιδιομορφία. Η πόρτα τους ανοίγει μόνο με το δικό της δακτυλικό αποτύπωμα. Η γυναίκα, αν και κάποιες στιγμές κοντοστάθηκε στους διαδρόμους, κουράστηκε και ξάπλωσε στο πάτωμα, ακολούθησε την πορεία που της υπέδειξε ο κύριος. Κάποια στιγμή της είπε, «αυτή την πόρτα θα την ανοίξω εγώ». Στο άνοιγμά της εμφανίστηκαν μπροστά της όλα τα αγαπημένα της πρόσωπα. Ακόμα φυλάει στο συρτάρι της τη φωτογραφία που απεικόνισε τη στιγμή. Πάνω από το κεφάλι της, τη θέση του σύννεφου, είχε πλέον πάρει ένα ουράνιο τόξο.

Σαν χειρουργός μαστού έχω την τιμή να ανοίγω την πόρτα αυτού του κτιρίου. Με το κείμενο αυτό αποφάσισα να μη μιλήσω για το πώς κανείς μπορεί να καταλάβει σε ποια βόλτα θα τον βρει η βροχή, για το πώς θα την περιορίσει σε μια απλή ψιχάλα, ούτε για τα σχέδια του κτιρίου, τη μορφή και τα περιεχόμενα των δωματίων του, που μου έμαθαν οι δάσκαλοι και τα συγγράμματα τα οποία με συντρόφευσαν τόσα χρόνια. Επέλεξα να μιλήσω για κάτι του οποίου την αξία συχνά παραγνωρίζουμε. Η εμπειρία που μου κληροδότησαν οι ασθενείς μετά τόσα χρόνια εμπιστοσύνης, με επιβαρύνει με το χρέος να την επιστρέψω πίσω σε αυτές σαν προσφορά. Θέλω να μιλήσω για τις στιγμές που οι ασθενείς παρουσιάζουν δισταγμό στους διαδρόμους του κτιρίου, για τις στιγμές που κουράζονται στην πορεία τους κατά τη θεραπεία. Θέλω να μιλήσω για τους παράγοντες που επηρεάζουν την ψυχολογία μιας γυναίκας με καρκίνο του μαστού. Γιατί, σημασία έχει αφού μπεις στο κτίριο, να ξεπεράσεις όλα τα εμπόδια που σε καθυστερούν από το να βγεις γρήγορα από αυτό. Και για να τα ξεπεράσεις, το πρώτο βήμα είναι να είσαι υποψιασμένος γι' αυτά.

Στην πρωταρχική ανησυχία των ασθενών, την επιβίωση, βρίσκει απόλυτη εφαρμογή η νιτσεϊκή ρήση «ό,τι δεν σε σκοτώσει, σε κάνει πιο δυνατό». Όσο ο προσυμπτωματικός έλεγχος εξαπλώνεται, τόσο ο καρκίνος του μαστού ανιχνεύεται σε πρώιμο στάδιο (ποσοστό άνω του 60% ήδη), στον οποίο η πενταετής επιβίωση αγγίζει το 100%. Δευτερευόντως, νευρικότητα προκαλεί η επίπτωση που θα έχει η νόσος στο σώμα, τη σεξουαλικότητα, την εικόνα που έχουν οι άλλοι για εκείνες. Οι ασθενείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι πλέον έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι η ογκεκτομή σε συνδυασμό με επικουρική θεραπεία προσφέρει το ίδιο ογκολογικό αποτέλεσμα με τη μαστεκτομή. Συνεπώς, η τελευταία καθίσταται αναγκαία σε συγκεκριμένες, πιο περιορισμένες σε σχέση με το παρελθόν, περιπτώσεις. Επίσης, οι τεχνικές αποκατάστασης παρέχουν άρτιο κοσμητικό αποτέλεσμα, εφάμιλλο εκείνου που αρκετές γυναίκες επιλέγουν χωρίς να πάσχουν από καρκίνο μαστού.

Το γεγονός ότι εσείς νοσήσατε δεν σημαίνει ότι θα νοσήσουν και τα τέκνα σας, για να προλάβω την επόμενη αιτίασή σας. Η συνήθης ηλικία εμφάνισης του καρκίνου μαστού υποδηλώνει την εξαρτώμενη από ορμόνες φύση του. Άλλωστε, ο κληρονομικός χαρακτήρας του γνωρίζουμε ότι εμφανίζεται μόλις στο 10% των περιπτώσεων. Με τη διενέργεια του γονιδιακού ελέγχου και τη συνεπακόλουθη ή μη μεταβολή του σχήματος προσυμπτωματικού ελέγχου, επιτυγχάνεται η βέλτιστη διαχείριση και των θυγατέρων. Σε περίπτωση μη τεκνοποίησης, υπάρχει η δυνατότητα διατήρησής της. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε με τη φυσιολογική οδό σε περίπτωση που δεν απαιτηθεί χημειοθεραπεία, είτε με μεθόδους τεχνητής γονιμοποίησης και κατάψυξης ωαρίων σε αντίθετη περίπτωση. Η λέξη χημειοθεραπεία είναι η δεύτερη πιο αρνητικά φορτισμένη λέξη, μετά το άκουσμα της λέξης καρκίνος. Στην αποφυγή της, βοηθά η ανίχνευση της νόσου σε πρώιμο στάδιο και το σύγχρονο μέσο της γενετικής υπογραφής Oncotype, που εξατομικευμένα υποδεικνύει ποιες ασθενείς έχουν πιθανότητα να επωφεληθούν από τη χρήση της. Η προετοιμασία που έχω να προτείνω σε περίπτωση που η εφαρμογή της κριθεί σκόπιμη, έχει δύο σκέλη, ένα πρακτικό κι ένα φιλοσοφικό. Το πρακτικό αφορά στις ψυκτικές κάσκες που περιορίζουν την τριχόπτωση, ενώ το φιλοσοφικό υπαγορεύει ότι είναι αναγκαίο να θυσιάσουμε για περιορισμένο χρονικό διάστημα μέρος του τριχωτού της κεφαλής προκειμένου να απολαύσουμε το ανώτερο αγαθό της ζωής.

Της Οδύσσειας πάντα προηγείται ο Δούρειος Ίππος. Στην αναλογία του καρκίνου του μαστού αυτός φέρει την επιγραφή «προσυμπτωματικός έλεγχος». Κατασκευαστής του είναι η επικοινωνία ανάμεσα στην εμπιστοσύνη του ασθενούς και τη γνώση του χειρουργού μαστού. Η σχέση αυτή είναι μια σχέση ζωής. Όταν ο Δούρειος Ίππος επιτελέσει τον ιστορικό του ρόλο, ο Οδυσσέας είναι βέβαιο ότι θα βρει την Ιθάκη του. Μοναδική προϋπόθεση είναι τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, το θυμωμένο Ποσειδώνα να μη φοβηθεί. Ελπίζω το κείμενο αυτό να σταθεί η αφορμή η συνάντησή τους να είναι βραχύβια.