Γιατί πρέπει να εμβολιασθώ για την ιλαρά;

Μάριος Κ. Λαζανάς
Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος
Διευθυντής Παθολογικής-Λοιμωξιολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ General
Λοιμωξιολόγος Ομίλου ΙΑΣΩ

Κατά τα δύο τελευταία χρόνια εξελίσσεται επιδημία ιλαράς στην Ευρώπη, όπου έχουν καταγραφεί άνω των 20.000 κρουσμάτων. Στην Ελλάδα, έως 18/01/2018, το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει καταγράψει 1185 κρούσματα μεταξύ των οποίων δύο θανάτους.

Στη χώρα μας η επιδημία ξεκίνησε από ανεμβολίαστα άτομα, κυρίως μεταξύ του πληθυσμού των Ρομά.

Η ιλαρά είναι μια ιδιαίτερα μεταδοτική νόσος η οποία, όταν προσβάλλει τον ενήλικο πληθυσμό, έχει υψηλό ποσοστό επιπλοκών. Μία ή περισσότερες επιπλοκές εμφανίζονται στο 30% των περιστατικών. Οι θάνατοι οφείλονται κυρίως σε λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος, πρωτοπαθή ή δευτεροπαθή, καθώς και στην προσβολή του ΚΝΣ. Η θνητότητα αυξάνεται σε ανοσοκατεσταλμένους (κυρίως με διαταραχή κυτταρικής ανοσίας), στις εγκύους, σε υποθρεψία, σε έλλειψη βιταμίνης Α, καθώς και στις ακραίες ηλικίες.

Η ιλαρά προκαλεί σοβαρή ανοσοκαταστολή, κυρίως της Τ σειράς, και σοβαρές δευτερογενείς λοιμώξεις. Η προσβολή του γαστρεντερικού και ιδιαίτερα η διάρροια (8%) θεωρείται η πιο συχνή επιπλοκή, ενώ μπορεί να επισυμβεί και ηπατίτιδα. Πνευμονία παρατηρείται σε ποσοστό 6% και θεωρείται η πιο συχνή αιτία θανάτου στα παιδιά. Επίσης, μπορεί να επισυμβούν βρογχοπνευμονία, λαρυγγοτραχειοβρογχίτιδα, βρογχιολίτιδα, ανάπτυξη βρογχεκτασιών. Βακτηριακές επιλοιμώξεις παρατηρούνται σε ποσοστό 5%.

Οι νευρολογικές επιπλοκές θεωρούνται ιδιαίτερα σοβαρές. Εγκεφαλίτιδα επισυμβαίνει σε 1/1000 περιστατικά ιλαράς και εμφανίζεται πρώιμα, 1-14 ημέρες μετά την έκθυση του εξανθήματος. Η θνητότητα είναι 15% και στο ίδιο ποσοστό εμφανίζονται νευροαναπτυξιακά προβλήματα. Οξεία διάχυτη εγκεφαλομυελίτιδα (ΑDEM), μία μεταλοιμώδης απομυελινωτική νόσος αυτοάνοσης αιτιολογίας, εμφανίζεται 2 εβδομάδες μετά την έκθυση του εξανθήματος και έχει θνητότητα 10-20%. Επίσης, έχουν καταγραφεί νευρολογικά ελλείμματα, όπως διαταραχές συμπεριφοράς, πνευματική καθυστέρηση, επιληψία. Η υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτιδα εμφανίζεται έως και 10 χρόνια μετά την ιλαρά και είναι θανατηφόρος. Πριν την καθιέρωση του εμβολιασμού, ο κίνδυνος ήταν 8,5/1 εκ. νοσήσεις, αλλά μετά την καθιέρωσή του κατήλθε στο 0,06/1 εκ. νοσήσεις. Τα ποσοστά αυξάνουν σε περιόδους επιδημίας. Από τους οφθαλμούς έχουν καταγραφεί κερατίτιδα και εξέλκωση κερατοειδούς και από την καρδιά μυοκαρδίτιδα κα περικαρδίτιδα.

Η βασική πρόληψη πραγματοποιείται δια του εμβολιασμού. Βάσει των οδηγιών , θεωρούνται άνοσοι όσοι έχουν γεννηθεί πριν το 1970.

Ο εμβολιασμός συνιστάται σε βρέφη ηλικίας μεγαλύτερης των 12 μηνών με επανάληψη της δόσης σε τρεις μήνες. Το χρονικό διάστημα μπορεί να συντομευθεί σε περίπτωση επιδημίας.

Συνιστάται εμβολιασμός, με δυο δόσεις, των ανεμβολίαστων, των ατόμων που έχουν ατελώς εμβολιασθεί και των ατόμων που ήλθαν σε επαφή με κρούσμα ιλαράς σε χρόνο <72h.

Δεν συνιστάται:

1. Σε ασθενείς με ανοσοκαταστολή. Η HIV λοίμωξη δεν αποτελεί απόλυτη αντένδειξη.
2. Σε έγκυες. Σε επίνοσες γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας θα πρέπει να δίνονται σαφείς οδηγίες να αποφύγουν την εγκυμοσύνη για τουλάχιστον ένα μήνα μετά τον εμβολιασμό με εμβόλιο MMR για το θεωρητικό κίνδυνο πρόκλησης βλάβης στο έμβρυο.
3. Σε άτομα που παρουσίασαν αντίδραση υπερευαισθησίας σε προηγούμενη δόση του εμβολίου, στη ζελατίνη ή στη νεομυκίνη. Η αλλεργία στο αυγό δεν αποτελεί αντένδειξη.

Το εμβόλιο θα πρέπει να χορηγείται τουλάχιστον 14 ημέρες πριν τη χορήγηση γ-σφαιρίνης ή μετάγγισης αίματος ή 3 μήνες μετά. Κατά λάθος εμβολιασμός σε έγκυο, δεν αποτελεί ένδειξη διακοπής κύησης

Οι ανεπιθύμητες ενέργειες του εμβολίου είναι εξάνθημα-πυρετός (5-15%), παροδική διόγκωση λεμφαδένων (15%), αρθραλγίες (ερυθρά) (10%), πτώση αιμοπεταλίων (1/30.000 δόσεις), πυρετικοί σπασμοί (1/3.000 δόσεις), σπάνιες αντιδράσεις υπερευαισθησίας που οφείλονται στη νεομυκίνη-ζελατίνη του εμβολίου και εγκεφαλίτιδα (1/1 εκατομμύριο εμβολιασμούς ενώ 1/1000 περιστατικά ιλαράς). Ο αυτισμός δεν συσχετίζεται με τον εμβολιασμό (συσχετίζεται με συγγενή ερυθρά)

Ο εμβολιασμός συνιστάται για λόγους δημόσιας υγείας, για μείωση της πιθανότητας εκδήλωσης επιδημίας, προς προστασία ατομική και της οικογένειας, ιδιαίτερα εάν υπάρχει μη άνοση έγκυος στην οικογένεια ή ανοσοκατεσταλμένος, προς αποφυγή νόσησης και για πρόληψη επιπλοκών. Οι επαγγελματίες υγείας έχουν ιδιαίτερη ευθύνη για την πρόληψη νόσησης και μη μετάδοσης νοσοκομειακής λοίμωξης στο χώρο εργασίας και ιδιαίτερα σε ασθενείς ΜΕΘ, ανοσοκατεσταλμένους και εγκύους.

Δεδομένης της επιδημίας ιλαράς που εξελίσσεται στη χώρα μας, του σημαντικού ποσοστού επιπλοκών της νόσου και των ήπιων ανεπιθυμήτων ενεργειών του εμβολίου, συνιστάται ο άμεσος εμβολιασμός των επίνοσων ατόμων.