Παιδί και προστασία από τον ήλιο

Τάλια Τσιβιτανίδου-Κάκουρου
Παιδίατρος - Παιδοδερματολόγος Συνεργάτης ΙΑΣΩ Παίδων

Η ηλιακή ακτινοβολία περιλαμβάνει τρεις τύπους υπεριώδους ακτινοβολίας που σύμφωνα με το μήκος κύματος διακρίνονται σε UVA (320–400 nm), UVB (290–320 nm) και UVC (100–290 nm). Η UVC υπεριώδης ακτινοβολία φιλτράρεται στο άνω τμήμα της ατμόσφαιρας, ενώ οι UVA και UVB φτάνουν στη γη.

Η υπέρμετρη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, και επομένως στην UVA και UVB υπεριώδη, προκαλεί παρενέργειες όχι μόνο στο δέρμα, αλλά ακόμη στα μάτια και τo αμυντικό σύστημα του οργανισμού.

Στο δέρμα οι παρενέργειες είναι άμεσες όπως το έγκαυμα, και απώτερες όπως η πρόωρη γήρανση και o καρκίνος του δέρματος (επιθηλιώματα και μελάνωμα). Τα επιθηλιώματα αποτελούν καλοήθεις όγκους, ενώ το μελάνωμα είναι μία από τις χειρότερες μορφές καρκίνου στον άνθρωπο. Όλες οι μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η εμφάνιση επιθηλιώματος και πρόωρης γήρανσης σχετίζεται με τη χρόνια έκθεση στον ήλιο, ενώ η εμφάνιση μελανώματος σχετίζεται με τη διαλείπουσα έκθεση στον ήλιο (για παράδειγμα αλόγιστη έκθεση στον ήλιο στις δεκαπενθήμερες καλοκαιρινές διακοπές) και τον αριθμό των ηλιακών εγκαυμάτων που έχει υποστεί κάποιος στην παιδική του ηλικία.

Η δια βίου πιθανότητα ανάπτυξης μελανώματος είναι σήμερα 1:33 σε σύγκριση με 1:1500 που ήταν το 1935. Τονίζεται ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης μελανώματος είναι ιδιαίτερα υψηλός στις οικογένειες με ιστορικό δυσπλαστικών σπίλων (άτυπες μαύρες ελιές) και μελανώματος.

Όσον αφορά τα μάτια, η χρόνια έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει όψιμο καταρράκτη, πτερύγιο, φωτοδερματίτιδα, κερατίτιδα, επιπεφυκίτιδα, καρκίνο στα βλέφαρα και τους επιπεφυκότες. Βρέφη και παιδιά ηλικίας έως 10 ετών έχουν αυξημένη διαπερατότητα του οφθαλμικού φακού στην ορατή και υπεριώδη ακτινοβολία σε σχέση με τη μετέπειτα ζωή. Μη προστασία των οφθαλμών την περίοδο αυτή μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες του αμφιβληστροειδούς.

Επίσης μελέτες δείχνουν ότι η υπέρμετρη έκθεση στον ήλιο, φαίνεται ότι καταστέλλει και την άμυνα του οργανισμού, ιδιαίτερα την άμυνα του δέρματος. Σημειώνεται ότι ο επιδερμιδικός φραγμός του δέρματος παραμένει ανώριμος στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής και ότι ακόμη βλάβες στο DNA των κυττάρων με ολέθριες συνέπειες αργότερα μπορεί να επισυμβούν από το πρώτο καλοκαίρι της ζωής.

Επομένως η ηλιοπροφύλαξη πρέπει να αρχίζει από τη γέννηση και να αποτελεί τρόπο ζωής για όλη την οικογένεια. Τονίζεται παράλληλα ότι η λογική έκθεση στον ήλιο, δηλαδή έκθεση για χρονικό διάστημα που δεν επιτρέπει στο δέρμα να κοκκινίσει, είναι απαραίτητη για την παραγωγή από το δέρμα της βιταμίνης D3. Για αποφυγή υποβιταμίνωσης η Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστά χορήγηση 400 IU βιταμίνης D3 στα βρέφη από τη γέννηση τους και τονίζει την αναγκαιότητα μέτρων ηλιοπροφύλαξης.

Μελέτες στον τόπο μας, έδειξαν ότι οι μητέρες που είχαν γνώση των επιπτώσεων της αυξημένης ηλιακής ακτινοβολίας στον οργανισμό, εφάρμοζαν σωστά μέτρα ηλιοπροφύλαξης, τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τα παιδιά τους. Επίσης από σχετική μελέτη φάνηκε ότι η γνώση και τα αντίστοιχα μέτρα ηλιοπροφύλαξης της Ελληνικής οικογένειας βελτιώθηκαν σημαντικά το 2002 σε σύγκριση με μία δεκαετία νωρίτερα (1993).

Επομένως απαιτείται ενημέρωση, απόκτηση γνώσης και εφαρμογή. Τα παιδιά εύκολα ακολουθούν το παράδειγμα των γονιών, ας υιοθετήσουμε λοιπόν, οι γονείς, τα κατάλληλα μέτρα ηλιοπροφύλαξης ώστε να γίνουν ρουτίνα στα παιδιά μας.

Τι μέτρα όμως πρέπει να λαμβάνονται;

1. Να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο μεταξύ 11π.μ.-3 μ.μ. επειδή η υπεριώδης ακτινοβολία που φτάνει στη γη στο χρονικό αυτό διάστημα είναι εντονότερη. Εάν το παιδί παίζει εκτός σπιτιού να εξηγήσουμε ότι όταν η σκιά του γίνει κοντύτερη από το ανάστημα του, αυτό σημαίνει ότι οι ακτίνες του ήλιου είναι έντονες και επικίνδυνες και πρέπει να συνεχίσει το παιγνίδι σε σκιερό μέρος!

2. Όταν πρόκειται να εκτεθούμε στον ήλιο να χρησιμοποιείται αντιηλιακό σε όλα τα ακάλυπτα μέρη του σώματος. Τα αντιηλιακά περιέχουν χημικά φίλτρα που απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία ή φυσικά φίλτρα που την αντανακλούν ή συνδυασμό και των δύο (χημικά και φυσικά φίλτρα). Στα παιδιά συνιστάται αντιηλιακό από φυσικά φίλτρα. Τα φυσικά φίλτρα αφήνουν πάντα στο δέρμα ένα άσπρο φιλμ. Το αντιηλιακό να έχει δείκτη προστασίας τουλάχιστον 15, η επάλειψη να γίνεται περίπου 20 λεπτά πριν από την έκθεση στον ήλιο και να επαναλαμβάνεται κάθε 2 ώρες. Όταν το παιδί μπαινοβγαίνει στο νερό ή είναι ιδρωμένο, η επάλειψη πρέπει να γίνεται συχνότερα. Χρήση αντιηλιακού με δείκτη προστασίας 15 σημαίνει ότι μας επιτρέπει να καθίσουμε στον ήλιο 15 φορές περισσότερο μέχρι να παρουσιάσουμε κοκκινίλα στο δέρμα σε σχέση με το να μη χρησιμοποιούσαμε αντιηλιακό. Σημειώνεται ότι το δέρμα πρέπει να επαλείφεται με ικανή ποσότητα αντιηλιακού. Η συνιστώμενη δόση είναι 2mg/cm2. Σχετικές μελέτες δείχνουν ότι συνήθως χρησιμοποιείται μικρότερη δόση (0,5 - 1,5mg/cm2), με αποτέλεσμα να ελαττώνεται ο βαθμός προστασίας που παρέχει το αντιηλιακό κατά 20-50%. Δηλαδή μεγαλύτερη σημασία έχει η επάλειψη με επαρκή ποσότητα αντιηλιακού και όχι ο δείκτης προστασίας. Το αντιηλιακό δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιείται για να παρατείνεται η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Τονίζεται ακόμη ότι: α) το αντιηλιακό συνιστάται μετά την ηλικία των έξι μηνών. β) δεν πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο στην παραλία αλλά οπουδήποτε εκτεθούμε στον ήλιο (παιδική χαρά, βόλτα κ.α.). Στα αγόρια να μην ξεχνούμε να βάζουμε αντιηλιακό στα πτερύγια των αυτιών που δεν προστατεύονται από τα μαλλιά τους. γ) το ακτινοσκιερό μέρος, μας καλύπτει μερικώς από τον ήλιο, δεδομένου ότι η ηλιακή ακτινοβολία αντανακλάται από επιφάνειες όπως η άμμος, το νερό, το τσιμέντο. δ) η χρήση αντιηλιακού συνιστάται από τέλος Απριλίου μέχρι Οκτώβριο.

3. Εκτός από το αντιηλιακό στα μέτρα ηλιοπροφύλαξης περιλαμβάνονται πλατύγυρο καπέλο, ανοιχτόχρωμες μπλούζες με μανίκια, γυαλιά ηλίου. Το καπέλο πρέπει να είναι πλατύγυρο ώστε να προστατεύει το πρόσωπο και ιδιαίτερα τα μάτια, το σβέρκο και τα αυτιά. Η χρήση πλατύγυρου καπέλου ελαττώνει την έκθεση των ματιών στην υπεριώδη ακτινοβολία κατά 50%. Οι μπλούζες και τα παντελόνια πρέπει να έχουν πυκνή ύφανση για να προστατεύουν από τον ήλιο. Τα ρούχα είναι ηλιοπροστατευτικά όταν δεν μπορείς να δεις μέσα από αυτά, όταν τα σηκώσεις στο φως. Σε αρκετά καλοκαιρινά ρούχα, σήμερα, σημειώνεται στην ετικέτα και ο δείκτης προστασίας από τον ήλιο. Αναγράφεται ως UPF (Ultraviolet Protection Factor) και συνιστάται να είναι UPF 40+.

Τα γυαλιά ηλίου πρέπει επίσης να τηρούν κατάλληλες προδιαγραφές (να μπλοκάρουν την υπεριώδη ακτινοβολία σε ποσοστό τουλάχιστον 99.5%) και αυτό εξασφαλίζεται όταν τα αγοράσουμε από κατάστημα οπτικών. Όσον αφορά στο χρώμα των φακών θεωρείται ότι το καφέ είναι ίσως το πιο κατάλληλο για καθημερινή χρήση. Χρήση γυαλιών ηλίου κακής ποιότητας διαστέλλει τις κόρες των ματιών και επομένως επιτρέπει την είσοδο μεγαλύτερης ποσότητας υπεριώδους ακτινοβολίας με επακόλουθο βλάβη στο μάτι.

Τα μέτρα ηλιοπροφύλαξης είναι απλά και εύκολο να τηρηθούν. Ας τα ενσωματώσουμε λοιπόν στον τρόπο ζωής μας.