Τα 2 πρώτα βήματα για επιτυχή Μητρικό Θηλασμό

Μαρία Λουλάκη
Μαία, Προϊσταμένη Ορόφου ΙΑΣΩ

Στα πλαίσια της εφαρμογής μιας παγκόσμιας στρατηγικής για τη διατροφή του βρέφους, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και η Unicef αναφέρει ότι ο μητρικός θηλασμός πρέπει, να προστατεύεται, να προωθείται και να υποστηρίζεται.

Για την εφαρμογή των δέκα βημάτων απαιτείται καταρχήν η διερεύνηση και η εκτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης, της εκάστοτε μαιευτικής μονάδας, με σκοπό την αλλαγή και τελικά την αξιολόγηση αυτής της αλλαγής. Η διερεύνηση των βαθιά ριζωμένων αλλά ξεπερασμένων απόψεων, πρακτικών και πεποιθήσεων και η αντικατάσταση τους, με τεκμηριωμένες πρακτικές και πεποιθήσεις δεν είναι εύκολη υπόθεση, αξίζει όμως τον κόπο… Είναι εφικτό εφαρμόζοντας κάποιες μεθόδους, να ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια.

ΒΗΜΑ 1ο

Ύπαρξη γραπτής πολιτικής για το θηλασμό και τακτική ενημέρωση του προσωπικού υγείας.

Η εφαρμογή των «Δέκα Βημάτων» προϋποθέτει την ύπαρξη γραπτών οδηγιών σε κάθε μαιευτική μονάδα. Η πρωτοβουλία για τα «Νοσοκομεία Φιλικά προς τα Βρέφη» περιλαμβάνει πρότυπα γραπτών πολιτικών για το μητρικό θηλασμό, πάνω στα οποία μπορεί να βασιστεί η κάθε μαιευτική μονάδα ώστε να προβεί στη συγγραφή της δικής της γραπτής πολιτικής, η οποία θα εφαρμόζεται με ακρίβεια από όλο το προσωπικό υγείας.

Σκοπός:

• Με τη γραπτή πολιτική καθορίζονται τα πρότυπα της φροντίδας
• Δίνονται κατευθυντήριες οδηγίες για την εφαρμογή τους
• Εξασφαλίζεται η προστασία, η προώθηση και η υποστήριξη του μητρικού θηλασμού.

Δυσκολίες για την εφαρμογή της γραπτής πολιτικής:

• Απόψεις: απαρχαιωμένες, ανακριβείς, λανθασμένες
• Προβολή αντίστασης στην εφαρμογή των νέων πολιτικών και πρακτικών
• Βασικοί τομείς της μαιευτικής μονάδας (διοίκηση, νοσηλευτική, ιατρική υπηρεσία) διαφωνούν σχετικά με την εγκυρότητα και τη σημασία των δέκα βημάτων ή δεν υποστηρίζουν την εφαρμογή τους, λόγω της ανησυχίας για το πιθανό επιπλέον κόστος.

Με τη γραπτή πολιτική:

• Οργανώνεται ένα κοινό σχέδιο ενεργειών
• Παρέχονται κατανοητές γραπτές οδηγίες, προσανατολισμένες σε σταθερές και ομόφωνες πρακτικές
• Ενημερώνεται όλο το προσωπικό για τη γραπτή πολιτική και κατανοεί το ρόλο του μέσα σε αυτή
• Αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά διαφωνίες και αντικρουόμενες συμβουλές
• Παρέχεται εκπαίδευση και ενημέρωση
• Οργανώνονται ελεγκτικοί μηχανισμοί, οι όποιοι αφορούν την υποχρεωτική εφαρμογή των δέκα βημάτων

Η γραπτή πολιτική πρέπει να παρουσιάζεται:

• Με γραπτές οδηγίες στην επίσημη γλώσσα της χώρας, αλλά και στις γλώσσες που χρησιμοποιούνται πιο συχνά
• (Να είναι) γραμμένη σε απλή γλώσσα έτσι ώστε να γίνονται κατανοητά όλα τα βήματα για επιτυχή μητρικό θηλασμό, όχι μόνο στο προσωπικό αλλά και στις έγκυες και στις νέες μητέρες
• (Να είναι) διαθέσιμη σε όλα τα σημεία τα οποία έχουν πρόσβαση όλοι όσοι φροντίζουν τις έγκυες, τις μητέρες και τα βρέφη, σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή
• Να κοινοποιείται σε όλες τις έγκυες και τις μητέρες έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι κατανοούν το επίπεδο των πληροφοριών
• Θα ήταν χρήσιμο μια περίληψη της πολίτικης να είναι διαθέσιμη σε κάθε νοσηλευτικό θάλαμο
• Να έχει όλο το προσωπικό ένα αντίγραφο της γραπτής πολίτικης
• Όλα τα νέα μέλη του προσωπικού πρέπει να ενημερώνονται για την πολιτική που ακολουθεί η μαιευτική μονάδα μέσα σε μια εβδομάδα από την πρόσληψη τους

 Η γραπτή πολιτική πρέπει να πραγματεύεται:

• Τα δέκα βήματα για επιτυχή μητρικό θηλασμό
• Τον κώδικα εμπορίας υποκατάστατων μητρικού γάλακτος
• Τον τρόπο προετοιμασίας ξένου γάλακτος για τις μητέρες που συνειδητά και τεκμηριωμένα αποφάσισαν να μη θηλάσουν
• Να γίνεται αναφορά στη διατροφή του βρέφους που γεννήθηκε από HIV οροθετική μητέρα έτσι ώστε να διασφαλιστεί ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος διατροφής του
• Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι κάθε απόκλιση από την πολιτική πρέπει να δικαιολογείται και να καταγράφεται στο ιστορικό της μητέρας και του βρέφους

ΒΗΜΑ 2ο

Εκπαίδευση όλου του προσωπικού υγείας στις απαραίτητες δεξιότητες για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής.

Σκοπός:

• Όλο το προσωπικό να έχει αποκτήσει τις γνώσεις και τις δεξιότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για την παροχή ποιοτικής φροντίδας σε θέματα που αφορούν το μητρικό θηλασμό και τη γαλουχία και εναρμονίζονται με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και τη Unicef.
• Να εκτιμηθεί η στάση του ως προς το θηλασμό, οι γνώσεις του και η αυτοπεποίθηση του στο να βοηθά και να καθοδηγεί τις έγκυες και τις νέες μητέρες έτσι ώστε, να περιοριστούν οι αντιφατικές συμβουλές και τα μηνύματα που φέρνουν την έγκυο και τη μητέρα σε σύγχυση.

Δυσκολίες για την εφαρμογή του 2ου βήματος:

• Η εξεύρεση του χρόνου για την εκπαίδευση.
• Η έλλειψη επαρκώς καταρτισμένων ατόμων, από την ίδια την μαιευτική μονάδα τα οποία να είναι σε θέση να εκπαιδεύσουν το υπόλοιπο προσωπικό (εσωτερική εμπειρογνωμοσύνη).
• Το οικονομικό κόστος της εκπαίδευσης.
• Το κόστος της κάλυψης του προσωπικού για τις ώρες κατάρτισης.
• Οι συχνές μετακινήσεις του προσωπικού δημιουργούν τη συνεχή ανάγκη για κατάρτιση.

Τρόποι για την εφαρμογή του 2ου βήματος:

• Nα αξιολογηθούν οι γνώσεις του προσωπικού πριν από την εκπαίδευση ώστε να καθοριστούν οι εκπαιδευτικές ανάγκες.
• Nα χρησιμοποιηθούν χαμηλού κόστους διαδικασίες κατάρτισης, όπως:
  • Η ενσωμάτωση της εκπαίδευσης για το μητρικό θηλασμό στις ήδη προγραμματισμένες συναντήσεις του προσωπικού.
  • «Εκπαίδευση εκπαιδευτών», οι οποίοι στη συνέχεια θα παρέχουν εκπαίδευση στο υπόλοιπο προσωπικό.
  • Προσωπική μελέτη διδακτικών ενοτήτων (άρθρα σε περιοδικά, web-based εκπαίδευση).
  • Κατάρτιση εκπαιδευτικού προγράμματος για όλο το προσωπικό σύμφωνα με τις οδηγίες της WHO.
• Η εκπαίδευση αφορά όλο προσωπικό το οποίο έχει πρωταρχική ευθύνη τη φροντίδα της εγκύου, της νέας μητέρας και του βρέφους.
• Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα απαιτεί τουλάχιστον 18 ώρες θεωρητικής κατάρτισης και 3 ώρες πρακτικής εξάσκησης.
• Όλο το προσωπικό πρέπει να έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμα κατάρτισης εντός 6 μηνών από την έναρξη του.
• Το νέο προσωπικό πρέπει να έχει ολοκληρώσει την εκπαίδευση εντός ενός μηνός από την πρόσληψη του.
• Το πρόγραμμα της εκπαίδευσης μπορεί να παρακολουθήσουν και άλλα μέλη της μαιευτικής μονάδας, το οποίο θα είναι προσαρμοσμένο στην περιγραφή θέσης εργασίας τους και το βαθμό συμμετοχής τους στην προώθηση και υποστήριξη του μητρικού θηλασμού.
• Θα πρέπει να τηρούνται ακριβή αρχεία των συμμετεχόντων και με ένα μηχανισμό παρακολούθησης να εξασφαλίζεται ότι κατανόησαν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα.
• Το προσωπικό υγείας καθοδηγείται έτσι ώστε εκτός από τη βασική εκπαίδευση να παρακολουθεί σεμινάρια, ημερίδες, προγράμματα εκπαίδευσης εκπαιδευτών, internet κ.α. προκειμένου να βελτιώσει και να αναβαθμίσει τις γνώσεις του.

Θεματολογία του εκπαιδευτικού προγράμματος:

• Τα 10 βήματα για επιτυχή μητρικό θηλασμό.
• Οφέλη του μητρικού θηλασμού για τη μητέρα και το βρέφος.
• Βασικές διαφορές του μητρικού γάλατος και της φόρμουλας.
• Κώδικας εμπορίας υποκατάστατων μητρικού γάλακτος.
• Σημασία της έγκαιρης έναρξης του θηλασμού και τα οφέλη της επαφής του μωρού δέρμα με δέρμα με τη μητέρα του.
• Σημασία του αποκλειστικού και απεριόριστου μητρικού θηλασμού.
• Σημασία της πρακτικής Rοoming in.
• Σημασία της διατήρησης του μητρικού γάλακτος όταν το μωρό αποχωρίζεται από τη μητέρα του.
• Ανατομία του μαστού.
• Μηχανισμός παραγωγής μητρικού γάλακτος.
• Αξία του πρωτογάλακτος.
• Δράση της προλακτίνης και της οκυτοκίνης.
• Τεχνική θηλασμού.
• Σημασία της αποφυγής χρήσης τεχνητών θηλών-πιπίλας.
• Τεχνική άλμεξης του μαστού με το χέρι.
• Τράπεζα μητρικού γάλακτος.
• Αποτελεσματική διαχείριση δυσκολιών.
• Τι πρέπει να έχει κατανοήσει η μητέρα φεύγοντας από το μαιευτήριο.
• Τεχνικές επικοινωνίας με τη μητέρα.
•  Όλες οι μητέρες έχουν δικαίωμα να λαμβάνουν σαφείς και αμερόληπτες πληροφορίες για να τους επιτραπεί με αυτό τον τρόπο να κάνουν συνειδητές επιλογές ως προς τον τρόπο διατροφής και τη φροντίδα του μωρού τους.
• Το προσωπικό υγείας πρέπει να στηρίζει πλήρως αυτή την επιλογή.

Έρευνες έχουν δείξει ότι η επίδραση που έχει η εκπαίδευση όλων όσων συμβουλεύουν και επηρεάζουν τις έγκυες και τις νέες μητέρες είναι πολύ σημαντική για την αύξηση του ποσοστού του μητρικού θηλασμού.